21 – آیا پیمانکار می تواند ادعایی بابت خسارات وارده به دلیل حوادث طبیعی و یا بارهای وارده در زمان اجرا یا بهره برداری داشته باشد؟
2075 بازدیدآیا پیمانکار می تواند ادعایی بابت خسارات وارده به دلیل حوادث طبیعی و یا بارهای وارده در زمان اجرا یا بهره برداری داشته باشد؟
در دوره تضمین پروژه، مدیر کارفرما به مدیرعامل شرکت پیمانکاری زنگ می زند و پشت خط با صدای بلند می گوید:
«آقای محترم دیروز بدلیل باد شدید که در محل پروژه می وزید، آسیب جدی و عمده ای به سقف های شیروانی نصب شده وارد شد.
البته این موضوع را من بصورت کتبی جهت اصلاح به شما ابلاغ می کنم.
اما لازم است در اسرع وقت اکیپ و مصالح مورد نیاز را جهت اصلاح به محل پروژه اعزام کنید.»
مدیرعامل شرکت پیمانکاری با صدای آرام خودش که می خواست موضوع بغرنج پیش آمده را مدیریت کند می گوید:
«من با ضرس قاطع خدمتتون عرض می کنم که کلیه عملیات اجرایی این پروژه براساس نقشه و طرح مشاور محترم انجام شده است و اگر ایرادی به واسطه چنین مسائلی بوجود آید هیچ تقصیری به گردن مجموعه من نیست.»
حال سوال اساسی این است که در این رابطه حق با کدام طرف پیمان است؟!
در این ویدئو موضوع مطرح شده را هم در قراردادهای دولتی و هم در قراردادهای خصوصی بررسی می کنیم.
موضوعی که کارفرمایان و پیمانکاران هم در حین انجام تعهدات قراردادی و هم در دوره تضمین با آن روبرو خواهند شد.
برای توضیح این پست، از قانون مدنی، نشریه 4311 و نشریه 3327 استفاده خواهیم کرد و در انتها نحوه مدیریت چنین ریسک هایی را توضیح می دهیم.
داستان: آیا هزینه هر اتفاقی که بواسطه حوادث طبیعی در پروژه بیفتد، بر دوش پیمانکار خواهد بود؟
آقای صریح القلم، مدیرعامل شرکت پیمانکاری، مردی جا افتاده و همیشه خوش پوش که وقتی وارد دفتر میشه، کارمندها از بوی عطرش خبر ورودش رو می گیرند، در دفتر کارش رو مینده و با سرعت خودش رو به صندلی پشت میزش میرسونه. قبل از اینکه بشینه به منشی سفارش قهوه میده:
"خانم مثل همیشه دو قاشق قهوه و چهار قاشق شیر بدون شکر."
لیوان قهوه که آرم شرکت پیمانکاری خانودگیش روی آن نقش بسته رو بالا میاره و با یک نگاه پر از تفاخر بهش زل می زنه و یک نفس بلند می کشه. هنوز لبش به لیوان نرسیده که زنگ تلفن روی میزش به صدا در میاد. زیر لب میگه:
" به نام حضرت دوست، امروز هم باید با یک تلفن در دکون رو باز کنم."
پشت خط صدای خانم منشی طنین انداز میشه. با ملاحت خاصی اعلام میکنه که آقای مهندس حسنی، مدیر پروژه کارفرمای پروژه ای که تازه تحویل موقتش انجام شده، منتظر صحبت با ایشان هستند.
صریح القلم که امروز روز خوش خوشانش هست و هیچ طوفانی نمی تونه این آرامش رو بهم بزنه، میگه:
"به به جناب مهندس حسنی عزیز، آقا هرکه از دیده برفت از دل نیز برود؟!، از وقتی که پروژه رو تحویل گرفتید حالی از ما نمی پرسید."
آقای حسنی بعد از صاف کردن گلو که همیشه وقتی می خواد ایرادی توی کار بندازه این سرفه رو چاشنی کلامش می کنه، میگه:
"آقای مهندس، سلام ما که همیشگی است برای شما ولی برای موضوع خاصی مزاحم شدم. دیشب که حضرتعالی در خواب ناز بودید طوفان یه دست اساسی به سر سقف های شیروانی اجرا شده توسط تیم پیمانکار در پروژه ما کشیده و قسمتی از سقف رو تخریب کرده. البته این موضوع رو کتباً ابلاغ خواهم کرد ولی گفتم تلفنی شما رو در جریان بگذارم که آماده یک تعمیر اساسی باشید."
صریح القلم که در امور حقوق مهندسی استاده و در ضمن سیاست کاریش زبان زد خاص و عام هست به تقلید از آقای حسنی با یک سرفه کلامش رو آغاز می کنه…
"آقای مهندس من با صراحت و ضرس قاطع عرض می کنم که تیم پیمانکاری مجموعه بنده، تمام و کمال عملیات اجرایی را بر اساس نقشه های ابلاغی مشاور محترم اجرا کرده و بر شرکت من در قبال این موضوع هیچ هرجی نیست."
تا آقای حسنی در ادامه میاد که وظایف پیمانکار در دوره تضمین رو یادآوری کنه، صریح القلم حرفش رو قطع می کنه و اصطلاحاً نطفه رو عقیم می گذاره و میگه:
"شما که خودتون استادین و من دارم درس پس میدم. ولی دو نکته را برای بررسی باید در نظر داشت:
1- اگر شرایط جوی خارج از آمار بیست ساله باشه، حتی در زمان اجرا هم اگر اتفاقی بیفته من عهده دار هیچ معضلی نخواهم بود. در ثانی اگر بار وارده از بار طراحی که مهندس طراح در نظر گرفته بیشتر باشه، باز هم مرا دخلی نخواهد بود.
2- ممکنه طراح شما به اشتباه محاسبه بارگذاری و طراحی را انجام داده باشه، آیا باز هم اصرار دارید مسئولیت برعهده من هست؟"
برخلاف عادت همیشگی به نشانه پیروزی در مذاکره روی صندلی لم میده و پاهایش رو میگذاره روی میز عسلی کنار صندلی و آروم ادامه میده:
"برادر من عجله نکنید. اجازه بدید موضوع رو بررسی کنیم. یک گزارش کامل خدمتتون می فرستم هرچند از لحاظ حقوقی اعتقاد دارم اثبات این موضوع بر عهده کارفرماست."
آیا پیمانکار بایستی پاسخ گوی کلیه خسارات وارده ناشی از حوادث طبیعی به پروژه باشد یا خیر؟
سؤال: آیا پیمانکار پاسخ گوی ایرادات طراحی ناشی از برآورد ناصحیح طراح از بارهای وارد و یا محاسبه اشتباه است و آیا پیمانکار موظف به کنترل محاسبات و طراحی نقشه های منضم به پیمان می باشد؟
جواب: بر اساس بند "ب" ماده 22 شرایط عمومی پیمان، پیمانکار تنها موظف به کنترل نواقص جزئیات و ابهامات در نقشه ها می باشد.
یادمان باشد، پیمانکار بر اساس بند "الف" ماده 18، مسئول حسن اجرای کار است و هیچ تعهدی نسبت به حسن نتیجه کار نخواهد داشت. یعنی پیمانکار بایستی بر اساس نقشه ها و طراحی ابلاغی کلیه عملیات اجرایی را مبتنی بر استانداردها و آیین نامه ها انجام داده و مسئولیتی در قبال اینکه آیا این طراحی ها درست انجام شده است را ندارد.
اگر کارفرما می خواهد مسئولیت کلیه ریسک های ناشی از کنترل طراحی را بردوش پیمانکار بیندازد، بایستی به صراحت این موضوع را در قرارداد بگنجاند و یا اصولا به سمت قراردادهای EPC برود که در اینصورت وظیفه طراحی بر عهده پیمانکار خواهد بود.
سؤال: چه حالت هایی برای کنترل آسیب وارد شده به پروژه و تعیین مسئولیت طرفین قرارداد بایستی صورت بگیرد؟
جواب: 1- که آیا بار وارده از بار طراحی بیشتر بوده است.
2- که آیا طراح به درستی محاسبات را انجام داده است.
3- که آیا تیم های اجرایی، عملیات را بصورت کیفی انجام داده اند
بارهای وارده بر ساختمان، در مبحث ششم مقررّات ملی ساختمان اعلام شده است.
بنابراین اگر بار وارده ناشی از عوامل طبیعی، بیشتر از بار اعلامی باشد، جزو شرایط فورس ماژور است و ریسک آن بر دوش کارفرما می باشد و این موضوع بایستی با تنظیم بیمه نامه مناسب پوشانده شود.
اگر محاسبات و طراحی به درستی انجام نشده باشند، ریسک بر عهده کارفرما می باشد و البته بایستی تخلّف انضباطی برای مهندس مشاور طراح اعلام شده و هزینه های ناشی از آن طی دادخواستی از مشاور طلب گردد.
تنها اگر ثابت شود عملیات اجرایی بصورت کیفی توسط پیمانکار انجام نشده است، کلیه مسئولیت و هزینه های مربوطه بر عهده او می باشد.
آیا من به عنوان مشتری یا کارفرما، می توانم قسمتی از تعهدات پیمانکار یا فروشنده را به بهانه تأخیر و یا عدم کیفیت، انجام داده و هزینه آن را به حساب بدهکاری او ثبت کنم؟
داستان
آقای بهرامی یک پیرمرد جدی با صورت پر از چروک و ریشی سفیده که عادت داره رأس ساعت 9 صبح، روی نیمکت پارک محله بنشینه. نشانه این مرد، یکدست کت و شلوار چهارخانه دودی اتو کشیده است که هربار با یک کروات تزیینش می کنه.
مردم محله احترام خاصی برای این مرد قائل هستند و همه با عنوان "جناب قاضی" صداش می کنن. هرچند می دونن یکی از عریضه نویس های قدیمی دادگستری است، ولی به خاطر سابقه کاری طولانیش، از خیلی از وکلای این شهر بیشتر می فهمه.
مزیت خوبش همیشه در دسترس بودنه و شاید بشه بهش گفت؛ بهترین و دم دست ترین گزینه برای حل مشکلات مردم. اصلاً هم بابت این مشاوره ها پول نمی گیره. فقط لبخند قشنگش رو می اندازه گوشه لبش و آروم میگه:
" من به اندازه سوادم مسئولیت اجتماعیم رو ادا می کنم جانم! خیر امواتت…"
همینطور که عصاش رو سمت گنجشک های روی درخت سرو روبروی نیمکت گرفته و انگار که داره به خاطر موندن توی این شهر آلوده بازخواستشون میکنه، روی صورتش رو برمیگردونه سمت مسیر حرکت توی پارک و بلند میگه:
"خدا رحم کنه باز هم آقای رحمانی!"
آقای رحمانی از اون یزدی های با معرفت و یک بساز بفروش با سابقه است که همه می گن نصف این محله رو این آقا ساخته. آقای رحمانی نزدیک پیرمرد محبوب قصه ما میشه و میگه:
"جناب قاضی! این آقا امروز صبح یک موزاییک کار آورده و بدون هماهنگی با من شروع کرده به فرش کردن محوطه. بهش گفتم بردار من، مجری ساختمان حضرتعالی منم، شما چرا این کارو می کنی؟!"
طرف نگذاشته و نه برداشته، بر می گرده تو صورت من میگه:
"آقا جان! یک ماهه میگم نه این موزاییک هات به درد من می خوره نه این موزاییک کارت، مگه مال خودم نیست اینو می خوام خودم انجام بدم."
جناب قاضی معروف سینه ای صاف می کنه و میگه:
"منظورت از اون آقا، محمدی نیست که؟! اوه اوه حواست باشه… تازه پسرش مهندس عمران شده. کارِت در اومده عزیز جان!"
بعد چانه ش رو تکیه میده به عصاش و میگه:
"راحتت کنم… اگر توی قرارداد ننوشته باشه که کارفرما در صورت اخطار به پیمانکار در یک زمان اعلامی و عدم تمکین او قادر به انجام عملیات و درج هزینه به حساب او می باشد، حق باشماست. که در این حالت تنها راه آقای محمدی، رفتن پیش قاضی و گرفتن حکم برای انجام عمل توسط فرد دیگره.
اما اگر نوشته باشه، باید طی یک اعلام به پیمانکارش که حضرتعالی باشین، اون کار رو از قرارداد شما خارج کنه. خطر عدم انجام این کار اینه که فردا شما ادعا می کنین که موزاییک ها رو من انجام دادم. تازه… پول کارِ نکرده رو هم می تونی از طرف بگیری."
رحمانی که کیف کرده از مشورت با آقای قاضی، قبل از اینکه اون پیرمرد تیکه کلامش رو بگه، میگه:
"بابا خیر امواتت"
در ابتدای توضیحات، یادمان باشد ساختار مهندسی ساختار تعهد به نتیجه است.
یعنی او متعهد است که تمام نتایج مندرج در قرارداد را تأمین و تحویل نماید.
از طرف دیگر یادمان باشد شرکت پیمانکاری که فاز طراحی در تعهد او نیست، مسئولیت حسن انجام کار را بر دوش دارد ولی مسئولیت حسن نتیجه بر عهده او نیست.
مگر آنکه در قرارداد به صراحت عملیات طراحی و یا کنترل طراحی بر عهده او گذاشته شده باشد.
این موضوع را از جنبه قوانین مدنی و منطبق بر ماده 234 آن بررسی می کنیم.
یکی از شروطی که پیمانکار ملزم به رعایت آن در انجام تعهدات خود است، شرط صفت می باشد.
یعنی محصول را با همان کمیّت و همان کیفیت مندرج در قرارداد ارائه دهد.
ولیکن مهمترین نکته این ماده شرط نتیجه است. که آیا در قرارداد ذکری بر الزام پیمانکار در وقوع نتیجه خاصی شده است یا خیر.
که در غیر اینصورت پیمانکار با رعایت شرایط صفت بری از هرگونه نتایج حاصله از اقدامات خود می باشد.
به خاطر بسپاریم یکی از اصول اساسی حقوق مهندسی آن می باشد که اثبات ادعا با مدعی است.
بنابراین مبتنی بر ماده 227 قانون مدنی پیمانکار باید ثابت کند اتفاق رخ داده خارج از قصور او بوده که در اینصورت تعهدی بر گردن او نمی باشد. این موضوع در ماده 229 همین قانون تأکید شده است.
حال موضوع را از جنبه قوانین محاطی یا مقررات پایین دست مبتنی بر نشریه 4311 و 3327 بررسی می کنیم.
در رابطه با مسئولیت های پیمانکار در انجام تعهدات قراردادی و حسن اجرای نقشه ها و مشخصات فنی ملزم به پیمان، 7 ماده در نشریه 4311 وجود دارد.
بر اساس بند ج ماده 16 پیمانکار موظف به اجرای پروژه براساس کنترل آمار بیست ساله حوادث طبیعی می باشد.
در بند الف ماده 18 به صراحت اعلام می کند که پیمانکار مسئول حسن انجام کار است.
در بند الف ماده 21 مسئول حفاظت از کارهای انجام شده تا زمان تحویل کار به کارفرما، پیمانکار اعلام می شود.
حال اجازه بدهید با دو بند اساسی و چالشی در این نشریه روبرو شویم.
براساس بند ب ماده 22 پیمانکار تنها باید نقص و ابهام نقشه ها را بررسی کرده و به مشاور گزارش دهد.
یعنی در صورت بروز هر ایرادی به دلیل کمبود نقشه ها پیمانکار است که باید جوابگو باشد.
در نقطه مقابل و مبتنی بر بند ج ماده 22 در صورتیکه پیمانکار ایرادی در نقشه ها و طراحی ها مشاهده کند، بایستی تعیین تکلیف آن را از مشاور و کارفرما خواستار باشد.
ولی هیچ کجای این بند اشاره ای به الزام پیمانکار برای کنترل عملیات طراحی نشده است.
یادمان باشد، پیمانکار هیچگاه نمی تواند سرخود به اعمال تغییرالت در نقشه ها دست بزند.
این موضوع در بند ب ماده 32 اذعان شده است. و در نهایت در بند د ماده 33 تصریح می کند نظارت نمایندگان کارفرما از مسئولیت پیمانکار نمی کاهد.
در رابطه با موضوع ذکر شده و برای بررسی و مونیتور دلایل آسیب پروژه ناشی از حوادث طبیعی، پیمانکار بایستی از روش معروف Fishbone Diagram که جناب آقای ایشیکاوا ابداع نموده است استفاده کند.
در گام اول مشخص کند که آیا آسیب های وارد شده ناشی از حوادث غیرمترقبه بوده که در این حالت مسئولیت به دوش کارفرما می باشد و کارفرما با پوشش بیمه تمام خطر موضوع را حل می نماید.
در گام دوم مشخص شود که آیا آسیب وارد شده به دلیل سهل انگاری اجرایی و فنی پیمانکار است.
که در این حالت پیمانکار باید پذیرای تمامی هزینه های مربوطه بوده که البته با انعقاد بیمه نامه مناسب می توند این ریسک را به یک شرکت بیمه منتقل کند.
در گام سوم و اگر دو گام قبلی مورد تأیید نبود، پیمانکار باید مشخص کند آیا عدم برآورد صحیح بارهای وارده یا عدم انجام آزمایشات مناسب ریشه این آسیب ها بوده یا خیر.
کنه در صورت مثبت بود جواب، مسئولین بر دوش کارفرما می باشد.
و در گام چهارم و آخر، شاید بارهای وارده صحیح انتخاب شده باشد ولی فاز طراحی توسط مشاور بدرستی انجام نشده باشد که در اینصورت نیز مسئولیت بر عهده کارفرما است.
در پاسخ به سوال اصلی باید گفت پیمانکار، مبتنی بر اصل حقوقی بار اثبات با مدعی(ماده 1257 قانون مدنی) است، باید ثابت کند دلیل آسیب پیش آمده ناشی از حوادث طبیعی دارای ریشه ای غیر از عملکرد او می باشد که در اینصورت تمام هزینه های مستقیم و غیرمستقیم این آسیب ها بر دوش کارفرما می باشد.
اجازه بدهید در گام آخر ریسکهای مترتبه برای طرفین قرارداد را بررسی کنیم.
اگر بروز آسیب در اثر حوادث طبیعی ناشی از تقصیر پیمانکار باشد، هزینه بر دوش اوست و او باید با تنظیم بیمه نامه تجهیز کارگاه، شخص ثالث و مسئولیت مهندسی این ریسک را به یک شرکت بیمه ای منتقل نماید.
ولی اگر این آسیب ها ناشی از عوامل خارج از قصور پیمانکار باشد، دو حالت وجود دارد.
اگر شرایط فورس ماژور باشد که کارفرما با تنظیم تمام خطر تمامی مسئولیتها را به یک شرکت بیمه واگذار می کند.
ولی حالت بد آن زمانی است که آسیب ها ناشی از مسئولیت مشاور در فاز طراحی رخ داده باشد.
که البته هزینه این اشتباه بر دوش کارفرما می باشد.
که دو راه پیش روی کارفرماست:
یک، تنظیم دادخواست و ارجاع موضوع به دادگاه برای اخذ تمام هزینه های مربوطه از مشاور و دوم، ارجاع آن مشاور به سازمان برنامه و بودجه مستند به آئین نامه تخلفات انضباطی مشاوران.
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.