35 – ثبت میزان ماشین آلات و تجهیزات و تعداد مورد نیاز در قرارداد دارای چه محاسن و معایبی برای کارفرما می باشد؟

در ابتدا اجازه بدید کلیه موادی که در شرایط عمومی پیمان به موضوع ماشین آلات پرداخته را بررسی کنیم.

بر اساس بند "د" ماده 13، ماشين‌آلات و ابزار، عبارت است از دستگاه‌ها، تجهيزات، ماشين‌آلات و به طور كلي، ابزار‌هاي اجراي كار كه به منظور اجراي موضوع پيمان به صورت موقت به كار گرفته مي‌شود.

ماشين‌آلات و ابزار را ممكن است ماشين‌آلات نيز بنامند.

به طور کلی در قراردادها باید مشخص گردد چه قسمتی از تامین ماشین آلات در تعهد پیمانکار و چه قسمتی در تعهد کارفرما می باشد

این موضوع در بند "ب" ماده 20 طرح گردیده و گفته که تامین کلیه ماشین آلات در تعهد پیمانکار است مگر آنکه در شرایط خصوصی پیمان موارد مستثنی شده باشد و این تعهد بر دوش کارفرما قرار گرفته باشد.

در بند "ه" همین ماده این اختیار را برای کارفرما ایجاد کرده که مشخصات و تعداد ماشین آلات مورد استفاده در پروژه را مشخص کند و پیمانکار را ملزم کرده که کلیه این موارد را در کارگاه مستقر کند .

همین بند است که محل دعواهای احتمالی دوطرف قرارداد  خواهد شد.

سوال اساسی در این قسمت این می باشد که مثلا اگر پیمانکار بایستی یک دستگاه بیل مکانیکی وارد کارگاه کند زمان شروع و پایان این استقرار کی خواهد بود

مسلما نباید از پیمانکار انتظار داشت که در تمام طول پروژه کلیه دستگاه های خود را در زمین پروژه نگه دارد .

برای حل این موضوع در قراردادها یا باید حضور منابع و ماشین آلات را متصل به برنامه زمانی تفصیلی کرد که وقتی فعالیت های مربوطه تمام می شود پیمانکار مجاز به خروج ماشین آلات مربوطه باشد و یا یک هیستوگرام یا نمودار زمانی از حضور ماشین آلات به توافق طرفین برسد.

ولی به هرسو چه لیستی برای تامین ماشین آلات به پیمانکار ابلاغ گردد چه نگردد، بر اساس بند "ه" ماده 20، هرگاه ضمن اجراي كار، مهندس مشاور تشخيص دهد كه ماشين‌آلات و ابزار موجود پيمانكار، براي اتمام كار در مدت پيمان كافي نيست يا مشخصات آن‌ها براي اجراي كار مناسب نيست، مراتب را به پيمانكار ابلاغ مي‌كند.

پيمانكار مكلف است كه ماشين‌آلات و ابزار خود را طبق نظر مهندس مشاور و در مدتي كه نامبرده تعيين مي‌نمايد، تكميل و تقويت كند، بدون اينكه براي اين كار، ادعاي خسارت يا هزينه‌هاي اضافي از كارفرما داشته باشد.

بنابراین و منطبق بر همین بند یک ملاک برای تصمیم گیری بر افزایش ماشین آلات و یا تغییر مشخصات وجود دارد و آن برنامه زمان بندی تفصیلی و انطباق پیشرفت فیزیکی بر پیشرفت برنامه ای خواهد بود که در صورت وجود این انطباق ، دستور به افزایش ماشین آلات غیر منطقی و قابل تمرد از جانب پیمانکار می باشد.

بر اساس بند "و" ماده 20 آوردن ماشین آلات اگر به هردلیلی با اراده پیمانکار باشد یا خیر، خروج آن تنها با دستور مهندس مشاور امکان پذیر خواهد بود و لاغیر.

و اما برسیم به محل اختلاف و حالتی که کارفرما ماده 46 و یا فسخ پیمان را به پیمانکار ابلاغ کرده باشد بر اساس بند "د" ماده 47 کارفرما می تواند برای مدت مشخصی ماشین آلات پیمانکار را در اختیار بگیرد.

در صورتی که ماشین آلات ثابت باشد مانند تاورکرین و بچینگ و عنوان آن در شرایط خصوصی درج شده باشد بسته به تناسب کارکرد ریالی پیمانکار به مبلغ کل پیمان ، مدتی تعیین می شود ولی یادمان باشد این موضوع تنها برای ماشین آلات ثابتی است که در قرارداد درج شده باشد.

در مورد سایر ماشن آلات این عدد برابر ده ماه خواهد بود.

بر اساس همین ماده اگر در مرحله تسویه حساب ثابت شود پیمانکار بدهکار است و ضمانت نامه های ضبط شده او تکافوی بدهکاری او را نمی دهد کارفرما بایستی ماشین آلات او را در اختیار گیرد و بعد از مراجعه به دادگاه و گرفتن حکم مربوطه اقدام به ضبط آنها کند .

به خاطر بسپاریم در اختیار گیری نوعی از امانت است و با ضبط ماشین آلات متفاوت می باشد و کارفرما حق استفاده و یا ضبط قبل از تعیین تکلیف در دادگاه را نخواهد داشت.

به هرسو هر چه تحت تملک پیمانکار است هم او باید به فکر آسیب های احتمالی و بیمه کردن در برابر حوادث باشد و بر اساس بند "ب3" ماده 43 ، ماشین آلات پیمانکار نیز در زمره این بیمه قرار می گیرد.

و نکته آخر آنکه به دلیل تملک پیمانکار بر ماشین آلات خودش ، به خاطر داشته باشیم در صورت بروز ماده 49 یا تعلیق پروژه، اجباری به حفظ ماشین آلات در کارگاه نیست مگر با توافق طرفین و پذیرش هزینه اجاره در زمان تعلیق.

حال مروری کنیم بر حالتهای محتمل برای صدور دستور به افزایش ماشین آلات.

در گام اول اگر لیستی در قرارداد در ارتباط با نوع و مشخصات ماشین آلات درج شده باشد، پیمانکار موظف است بر اساس لیست اقدام به ورود ماشین آلات به کارگاه نماید کارفرما می تواند پرداخت قسط دوم پیش پرداخت را منوط به ورود ماشین آلات نماید.

در گام دوم اگر در برنامه زمانی تفصیلی تایید شده از طرف کارفرما، زمان بندی برای حضور ماشین آلات ابلاغ گردد باز به مانند گام قبل پیمانکار موظف به انجام تعهد وارده است.

حال چه آقای پیمانکار موظف به ورود تعداد خاصی ماشین آلات شده باشد چه خیر، در صورت وقوع تاخیرات در برنامه زمانی و به دستور مهندس مشاور او باید برای جبران اقدام به تقویت منابع خود کند اما این موضوع دو مسئله را به همراه خود دارد

اول هیچ ضمانت اجرایی در بندهای نشریه 4311 وجود ندارد که اگر پیمانکار تمرد کرد چه می شود و

درثانی این را باید در گام چهارم گفت که اگر این تاخیرات با ریشه قصور کارفرمایی باشد پیمانکار بایستی قبل از اطاعت از دستورات ملوکانه، اقدام به ثبت صورتجلسه ای با پذیرش هزینه های مشخص از جانب کارفرما بکند.

بنابراین در پاسخ به سوال اصلی باید گفت:

در صورت اعلام مشخصات ماشین‌آلات در قرارداد، پیمانکار موظف است عیناً تعداد و مشخصات درج‌شده در قرارداد را رعایت نماید و در صورت عدم ذکر ماشین‌آلات، پیمانکار متعهد به تأمین هر تعداد ماشین‌آلات و یا مشخصات است تا بتواند به برنامه زمانی مصوب شده متعهد باشد.

ولی اگر به واسطه محدودیت جغرافیایی و یا محدودیت در تکنولوژی به دلیل  شرایط خاص اقلیم اجرایی در ورود و یا استفاده از تجهیزات خاص، خارج از قصور پیمانکار، این امکان میسّر نباشد، در این حالت و به شرط عدم امکان پیش بینی موضوع در زمان ارائه پیشنهاد قیمت، افزایش مدت زمان پیمان، می‌تواند مورد ادعای پیمانکار واقع شود.

بنابراین ملاک درخواست مشاور و یا کارفرما برای افزایش تعداد و یا شیفت و یا مشخصات ماشین‌آلات مورد استفاده در پروژه، برنامه زمانی کلی و تفصیلی و کارایی  دستگاه‌های موجود است.

در قسمت بررسی ریسک ها موارد را به دو دسته تقسیم می کنیم اول ریسک های پیمانکاری که خود به چهار دسته تقسیم می شود:

1- در صورت وجود لیست ماشین آلات در قرارداد، پیمانکار موظف است کلیه موارد ذکر شده را تامین و در کارگاه مستقر نماید خارج از آنکه به این ماشین آلات نیاز باشد یا خیر.

2- پیمانکار نمی تواند  هیچ کدام از ماشین آلات که در قرارداد ملزم به استقرار شده است و به خاطر همین  الزام نیز وارد کارگاه کرده است را بدون مجوز مشاور از کارگاه خارج کند.

3- کلیه هزینه های ماشین آلات تحت تملک پیمانکار از جمله بیمه و سرویس و خواب ماشین آلات در طول زمان پروژه بر عهده پیمانکار خواهد بود

4- در صورت بروز ماده 49 کارفرما می تواند از خروج ماشین آلات جلوگیری کند تا درصورت وجود بدهی، پی گیری از مراجع قانونی را انجام دهد .

در نقطه مقابل دو ریسک نیز برای کارفرما متصور می باشد:

1- در صورت عدم انطباق برنامه زمانی تفصیلی و پروسه اجرایی با لیست ماشین آلات ذکر شده در قرارداد ، کارفرما نمی تواند پیمانکار را ملزم به تامین مازاد ماشین آلات نماید ، مگر تاخیرات قابل توجه بروز دهد.

2- در صورت بروز ماده 46، کارفرما تنها ماشین آلات ثابتی را می تواند در اختیار بگیرد که در شرایط خصوصی پیمان ذکر شده باشد و سایر ماشین آلات ثابت دیگر مشمول این قاعده نمی باشد البته ماشین آلات متحرک شامل این بند نمی باشد و قابل در اختیار گیری توسط کارفرما می باشند.