اثر هاثورن Hawthorne effect

اثر هاثورن Hawthorne effect

ردیف واژگانی: 1781

رسته واژگانی: مدیریتی

دسته بندی مرتبط : دانشنامه جامع مدیریت 

تعریف در حد یک جمله :

اثر هاثورن(Hawthorne effect) به تمایل افراد به رفتار متفاوت در زمانی اشاره دارد که متوجه می‌شوند که مورد مشاهده قرار گرفته‌اند.

تشریح :

در طول دهه ۱۹۲۰، سلسله مطالعاتی که نشان‌دهنده تغییر جهت تئوری انگیزشی و مدیریتی بود، توسط التون مایو (Elton Mayo) روی کارگران کارخانه هاثورن (Hawthorne) کمپانی وسترن الکتریک (Western Electric) انجام شد. مطالعات قبلی که بخش عمده آن را فردریک تیلور (Frederick Taylor) انجام داده بود، دیدگاه «انسان به‌عنوان ماشین» را در نظر می‌گرفتند و بر روش‌های بهبود عملکرد فردی تمرکز داشتند.
وقتی گروه‌ها یا افراد متوجه می‌شوند که مورد مشاهده و آزمایش قرار گرفته‌اند، ممکن است رفتار خود را تغییر دهند. این تغییر بسته به زمینه تحقیق می تواند مثبت یا منفی باشد. به عنوان مثال، افرادی که در یک آزمایش مرتبط با تغذیه شرکت می‌کنند ممکن است رژیم غذایی خود را صرفا به این دلیل بهبود بخشند که در آزمایش شرکت می‌کنند. هاثورن ورکز یک کارخانه‌ی بزرگ در ایلینوی، متعلق به شرکت وسترن الکتریک بود. بین سال‌های ۱۹۲۴ و ۱۹۲۷ تیمی از محققان از مدرسه بیزینس هاروارد آزمایش‌هایی را در این کارخانه انجام داد تا مشخص کنند که آیا نور در بهره‌وری کارگرانِ کارخانه هاثورن تاثیر دارد یا خیر. فرضیه آن‌ها این بود که بین میزان نور در محل کار و بهره‌وری کارگران همبستگی وجود دارد. دقیق‌تر بگوییم، آن‌ها فکر می‌کردند که کارگرانی که در اتاق‌هایی با نورپردازی خوب کار می‌کنند، بهره‌وری بهتری را نشان می‌دهند. آن‌ها یک گروه آزمایشی از کارگران را داشتند که در معرض شدت نور‌های مختلف کار می‌کرد. یک گروه کنترل هم وجود داشت گه در معرض شدت نور ثابت بودند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که شدت نور تاثیری بر بهره‌وری ندارد. زیرا با شروع آزمایش میزان بهره‌وری در هر دو گروه به یک میزان افزایش یافت و حتی بعد از کاهش شدت نور در گروهِ آزمایش، این میزان تغییری نکرد. تیم تحقیقاتی به آزمایش سایر متغیرهای آزمایشی مانند طول روز کاری و زمان استراحت پرداختند تا دریابند دقیقا چه اتفاقی افتاده است. به طور کلی، افزایش بهره‌وری تا در تمام شرایط کاری تا پایان آزمایش ادامه یافت. این مشاهدات منجر به این نتیجه شد که بهره‌وری کارگران ناشی از این است که آن‌ها از اینکه توسط محققان مورد مشاهده قرار گرفته‌اند، آگاه هستند. در نهایت، این نتیجه حاصل شد که بهره‌وری در کار بهبود یافته است چون کارگران زیر نظارت سرپرستانِ آن آزمایش بوده‌اند و این تغییرات به دلیل تغییر در شرایط کار نبوده است. این آزمایش به مطالعاتی منجر شد که امروزه به نام اثر هاثورن شناخته می‌شود.

کاربرد:

تحقیقات و ارزیابی عملکرد
طراحی برنامه‌های آموزشی
تحلیل رفتار کارکنان
شناخت عوامل تاثیرگذار بر فرایند های سازمان

پیشگامان و نظریه پردازان :

Henri Fayol
Elton Mayo

منابع :

“The Hawthorne Studies: A Radical Critique” J. A. F. (Jan) van der Meer