ماتریس BCG

ماتریس BCG

ردیف واژگانی: 983

رسته واژگانی: مدیریتی

دسته بندی مرتبط : دانشنامه جامع مدیریت 

تعریف در حد یک جمله :

ماتریس BCG  ابزاری است که توسط گروه مشاوره بوستون (Boston Consulting Group) برای تحلیل سبد کسب و کار و تخصیص منابع توسعه یافته است.

تشریح :

 این ماتریس به سازمان ها کمک می کند تا تصمیم بگیرند که روی کدام محصولات یا خدمات خود سرمایه گذاری کنند، کدام را حذف کنند و روی کدام تمرکز کنند.

ماتریس BCG یک نمودار دو بعدی است که بر اساس دو عامل کلیدی طبقه بندی می شود:

سهم بازار نسبی (Relative Market Share): این عامل نشان دهنده موقعیت رقابتی محصول یا خدمت در بازار نسبت به رقیب اصلی آن است. سهم بازار نسبی بالا نشان می دهد که محصول در بازار نفوذ قوی دارد و سهم بازار پایین نشان دهنده نفوذ ضعیف است.
نرخ رشد بازار (Market Growth Rate): این عامل نشان دهنده سرعت رشد کلی بازار برای محصول یا خدمت است. نرخ رشد بازار بالا نشان دهنده پتانسیل رشد زیاد و نرخ رشد پایین نشان دهنده پتانسیل رشد کم است.
با توجه به این دو عامل، ماتریس BCG به چهار قسمت تقسیم می شود که هر کدام نام و استراتژی پیشنهادی خاص خود را دارند:

ستاره‌ (Star): محصولات یا خدماتی با سهم بازار نسبی بالا و نرخ رشد بازار بالا. این محصولات نقدینگی زیادی تولید می کنند و نیازمند سرمایه گذاری سنگین برای حفظ موقعیت خود در بازار هستند. استراتژی پیشنهادی: سرمایه گذاری سنگین برای حفظ و رشد سهم بازار.
گاو شیرده (Cash Cow): محصولات یا خدماتی با سهم بازار نسبی بالا و نرخ رشد بازار پایین. این محصولات جریان نقدی قابل توجهی تولید می کنند که می تواند برای حمایت از سایر بخش های کسب و کار مورد استفاده قرار گیرد. استراتژی پیشنهادی: دوشیدن شیر (تامین حداکثر نقدینگی) و سرمایه گذاری محدود برای حفظ سهم بازار.
علامت سوال (Question Mark): محصولات یا خدماتی با سهم بازار نسبی پایین و نرخ رشد بازار بالا. این محصولات پتانسیل رشد بالایی دارند، اما برای موفقیت به سرمایه گذاری قابل توجهی نیاز دارند. استراتژی پیشنهادی: سرمایه گذاری انتخابی برای افزایش سهم بازار یا خروج از بازار.
سگ (Dog): محصولات یا خدماتی با سهم بازار نسبی پایین و نرخ رشد بازار پایین. این محصولات معمولا سودآور نیستند و منابع زیادی را مصرف می کنند. استراتژی پیشنهادی: خروج از بازار یا برداشت دارایی (فروش یا توقف تولید).

کاربرد :

1. توسعه استراتژی کسب و کار:

ماتریس BCG می تواند به عنوان نقطه شروعی برای توسعه استراتژی های کلی کسب و کار برای هر دسته از محصولات یا خدمات استفاده شود. به عنوان مثال، برای “ستاره ها” (محصولات با سهم بازار بالا و نرخ رشد بالا)، استراتژی رشد تهاجمی ممکن است مناسب باشد، در حالی که برای “سگ ها” (محصولات با سهم بازار پایین و نرخ رشد پایین)، استراتژی برداشت یا خروج ممکن است مناسب تر باشد.
2. تخصیص منابع:

ماتریس BCG می تواند به سازمان ها کمک کند تا منابع مالی، انسانی و سایر منابع خود را به طور موثرتری بین محصولات یا خدمات مختلف تخصیص دهند. به عنوان مثال، “ستاره ها” به طور معمول به منابع بیشتری برای حفظ و رشد سهم بازار خود نیاز دارند، در حالی که “سگ ها” ممکن است به منابع کمتری نیاز داشته باشند.
3. اولویت بندی تصمیمات سرمایه گذاری:

ماتریس BCG می تواند به سازمان ها در هنگام تصمیم گیری در مورد اینکه در کدام محصولات یا خدمات جدید سرمایه گذاری کنند، از کدام محصولات یا خدمات حمایت کنند و کدام محصولات یا خدمات را حذف کنند، کمک کند.
4. ارزیابی عملکرد:

ماتریس BCG می تواند برای ارزیابی عملکرد محصولات یا خدمات مختلف در طول زمان استفاده شود. این می تواند به سازمان ها کمک کند تا از اینکه محصولات یا خدمات آنها در مسیر رسیدن به اهدافشان هستند، اطمینان حاصل کنند.
5. تجزیه و تحلیل رقبا:

ماتریس BCG می تواند برای مقایسه سبد محصولات یا خدمات یک سازمان با رقبای خود استفاده شود. این می تواند به سازمان ها در شناسایی نقاط قوت و ضعف خود و توسعه استراتژی هایی برای به دست آوردن مزیت رقابتی کمک کند.
6. مدیریت چرخه عمر محصول:

ماتریس BCG می تواند برای کمک به سازمان ها در درک موقعیت هر محصول یا خدمت در چرخه عمر خود استفاده شود. این می تواند به آنها در توسعه استراتژی های مناسب برای هر مرحله از چرخه عمر محصول کمک کند.
7. توسعه طرح های بازاریابی:

ماتریس BCG می تواند برای کمک به سازمان ها در توسعه طرح های بازاریابی مناسب برای هر دسته از محصولات یا خدمات استفاده شود. به عنوان مثال، برای “ستاره ها” ممکن است به کمپین های بازاریابی تهاجمی برای افزایش آگاهی از برند و سهم بازار نیاز باشد، در حالی که برای “سگ ها” ممکن است به کمپین های تبلیغاتی با تمرکز بر قیمت یا وفاداری به مشتری نیاز باشد.

پیشگامان و نظریه پردازان : 

ماتریس BCG توسط گروه مشاوره بوستون (BCG) توسعه یافته است. این گروه در سال 1963 توسط بروس هندرسون تاسیس شد. هندرسون به عنوان یکی از پیشگامان استراتژی کسب و کار مدرن شناخته می شود و نقش کلیدی در توسعه ماتریس BCG داشت.

علاوه بر هندرسون، افراد دیگری نیز در توسعه ماتریس BCG  نقش داشتند، از جمله:

آلن بیکر: بیکر یکی از شرکای اولیه BCG بود و در توسعه مفاهیم کلیدی مانند سهم بازار نسبی و نرخ رشد بازار نقش داشت.
کن اوهارا: او به عنوان یک مشاور در BCG کار می کرد و در توسعه کاربردهای عملی ماتریس BCG نقش داشت.
ماتریس BCG  بر اساس کارهای قبلی در زمینه استراتژی کسب و کار، از جمله:

ماتریس سهم بازار – نرخ رشد: این ماتریس توسط ایگور آنزوف در سال 1957 توسعه یافته بود و ایده طبقه بندی محصولات یا خدمات بر اساس سهم بازار و نرخ رشد را معرفی کرد.
چرخه عمر محصول: این مفهوم توسط Theodore Levitt در سال 1965 معرفی شد و ایده اینکه محصولات یا خدمات مراحل مختلفی را در طول عمر خود طی می کنند، از جمله معرفی، رشد، بلوغ و افول را ارائه کرد.

منابع : 

ماتریس BCG: ابزار قدرتمندی برای تجزیه و تحلیل سبد کسب و کار و اتخاذ تصمیمات استراتژیک توسط Henderson, Bruce
استراتژی بازاریابی: تئوری ها، مفاهیم و کاربردها توسط Lamb, Charles W., Jr., Hair, Joseph F., Jr., and McDaniel, Carl
مدیریت استراتژیک: تجزیه و تحلیل، تخصیص و اجرا توسط Thompson, Arthur A., Jr., and Strickland, III, A. J.