شرایط فسخ قرارداد و خیارات آن

شرایط فسخ قرارداد و خیارات آن

در پاره‌ای از موارد، به دلایل گوناگونی نیاز به انحلال قرارداد حس می‌شود. بدین منظور باید شرایط فسخ قرارداد را به‌طور کامل بررسی کنیم تا بتوانیم به بهترین راهکار حقوقی در این زمینه دسترسی داشته باشیم. فسخ می‌تواند به طرق مختلف و بر اساس پارامترهای متنوعی دسته‌بندی شود. مهم‌ترین نکته‌ای که در این زمینه باید به آن توجه داشته باشید، متفاوت بودن موضوع فسخ و ابطال است.

در حالت کلی می‌توان بیان کرد که فسخ دارای علت قانونی و یا قراردادی است. از سوی دیگر، باید به یاد داشته باشیم که ممکن است تنها یکی از طرفین قرارداد دارای اجازۀ فسخ باشند. حتی می‌توان قرارداد را به‌گونه‌ای تنظیم کرد که یک مرجع ثالث نسبت به فسخ قرارداد اقدام کند. با ما همراه شوید تا این موضوع مهم را زیر ذره‌بین ببریم.

شرایط فسخ قرارداد

دانستن مهم‌ترین شرایط مربوط به فسخ انواع قرارداد امری است که حتی پیش از انعقاد این موارد باید به ‌آن‌ها توجه داشته باشید.

چهار فاکتور مهم را می‌توان در این زمینه معرفی کرد که عبارت‌اند از:

• وجود امکان فسخ
• انجام فسخ در مدت‌زمان تعیین‌شده
• عدم حذف خیارات قانونی و
• دقت به شرایط فرد یا مجموعه‌ای که باید نسبت به فسخ اقدام کند.

هر یک از این موارد دارای اهمیت بالایی هستند و به همین دلیل لازم است به‌صورت جداگانه موردبررسی قرار بگیرند.

وجود امکان فسخ

نخستین موردی که از بین مهم‌‌ترین شرایط فسخ قرارداد باید به آن اشاره کنیم، وجود قابلیت یا امکان فسخ است. قاعدتاً تا زمانی که چنین امکانی پیش‌بینی‌نشده باشد، امکان انحلال انواع قراردادهای مختلف وجود ندارد. تصور کنید بازه زمانی مربوط به یک قرارداد خاص به پایان رسیده است. به نظرتان می‌توان چنین موردی را فسخ کرد؟

پاسخ به این پرسش منفی است، زیرا پس از پایان یافتن مهلت قرارداد دیگر نمی‌توانیم نسبت به فسخ آن تصمیم‌‌گیری کنیم. حتی اگر به‌صورت مستقیم ذی‌نفع قرارداد مدنظر باشید و با چنین شرایطی روبرو باشید، باز هم امکان فسخ از شما گرفته می‌شود. به همین دلیل است که در اکثر موارد بر روی مدت‌زمان اعتبار قرارداد تأکید می‌شود.

این احتمال نیز وجود دارد که در خود قرارداد چنین امکانی پیش‌بینی‌نشده باشد. در این حالت، هیچ‌یک از طرفین توانایی پایان دادن به قرارداد مدنظر خود را ندارند و باید تا پایان مهلت آن تمام وظایف خود را انجام دهند. منظور از این امر همان وظایفی است که در خود قرارداد ذکر شده‌اند.

در اکثر قراردادها از جمله قراردادهای تجاری و کاری، چنین امری پیش‌بینی می‌شود، زیرا احتمال رخ دادن اختلافات گوناگون بین طرفین وجود دارد. با توجه به موارد گفته‌شده باید پیش از اقدام به فسخ، باید در مورد امکان انجام آن تحقیق به عمل آید.

انجام فسخ در مدت‌زمان تعیین‌شده

یکی دیگر از شرایط فسخ قرارداد آن است که این امر در یک بازۀ زمانی به‌خصوص انجام بگیرد. این امر با گزینۀ قبلی متفاوت است، زیرا به ما اجازه می‌دهد تا در طول عمل به وظایف قرارداد، نسبت به فسخ کردن آن اقدام کنیم.

به‌عنوان مثال،‌ تصور کنید که در یک قرارداد ذکر شود مهلت فسخ تنها یک ماه پس از ثبت آن است. در این صورت تنها زمانی می‌توانید فسخ کردن قرارداد را در نظر بگیرید که هنوز در این بازۀ به‌خصوص قرار داشته باشید.

یکی از مباحث مهم در ساختارهای قراردادی، نگاه پیشگیرانه به منظور جلوگیری از ریسک ها و یا دعاوی طرف مقابل و بررسی امکان ثبت ادعا علیه طرف مقابل می باشد.

شما می توانید با ارسال یک نسخه از قرارداد به انضمام کلیه مستندات پیوست، ارائه یک جدول کامل از آنالیز ریسک و ادعاهای محتمل و نحوه مونیتور و مستندسازی های مربوطه را از در بخش درخواست آنالیز قرارداد افرامیس درخواست نماید .

سندی که از جانب ما برای مخاطب ارسال می گردد دارای ویژگی های زیر است:

• مرحله اول:   کلیه ریسک های محتمل و دعاوی طرف مقابل و بند متناظر قراردادی که ریشه این ریسک می باشد مشخص می گردد.
• مرحله دوم:   کلیه ریسک هایی که مخاطب می تواند علیه طرف مقابل مطرح کند در بند متناظر، نگارش می شود.
• مرحله سوم:   نحوه مستندسازی قراردادی و ثبت ادعا و زمان لازم در این ساختار برای طرف قرارداد مشخص می شود.
• مرحله چهارم:  این سند ، در واقع نقشه راه واحد پیمان رسیدگی مستقر در پروژه می باشد که رفتارهای این ساختار را خط کشی می کند.
• مرحله پنجم:  در صورت نیاز به مشاوره بر اساس جدول ارائه شده، کارشناسان افرامیس آماده پاسخگویی خواهند بود.

عدم حذف خیارات قانونی

شرط بعدی که اهمیت بسیار زیادی دارد، عدم حذف خیاراتی است که به‌صورت قانونی به طرفین ارائه می‌شوند. در پاره‌ای از موارد، قرارداد به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که خیارات دو طرف به‌طور کامل حذف خواهند شد. حتی ممکن است امکان فسخ نیز جز همین موارد باشد.

منطقی است که در چنین حالتی،‌ حتی اگر سایر شرایط فسخ قابل‌مشاهده باشند، باز هم نمی‌توان نسبت به انجام این موضوع اقدام کرد. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید در بسیاری از مبایعه‌نامه‌ها این دسته از خیارات قانونی قابل استفاده نیستند، زیرا در زمان انعقاد قرارداد به‌طور کامل ساقط می‌شوند.

توجه به شرایط فرد فسخ کننده

موضوع مهم بعدی که در این زمینه باید به آن اشاره داشته باشیم، وضعیت فردی است که قصد دارد قرارداد را فسخ کند. به‌عنوان نمونه، یک فرد که از نظر حقوقی مجنون شناخته نمی‌شود توانایی فسخ کردن قرارداد را نخواهد داشت.

مهم نیست که وی در گذشته و هنگام تعیین قرارداد عاقل بوده است، زیرا قانون شرایط فسخ قرارداد وضعیت کنونی او را در نظر می‌گیرد؛ بنابراین علاوه بر کلیۀ مواردی که پیش از این به آن‌ها اشاره شد، لازم است حالت کلی فرد فسخ‌‌کننده نیز مورد توجه باشد.

چطور می‌توان یک قرارداد را فسخ کرد؟

اکنون که با مهم‌ترین شرایط مربوط به فسخ قرارداد آشنا شدید،‌ بهتر است به روند انجام این فرایند اشاره داشته باشیم. چنانچه فسخ توسط یکی از طرفین قرارداد مدنظر قرار بگیرد، وی موظف است این موضوع را به طرف مقابل اعلام کند. شاید بپرسید که این نوع اعلام باید به چه صورت انجام شود؟ در پاسخ باید بگوییم که بیان اقدام به فسخ لازم است به‌صورت کتبی باشد. به همین جهت باید از اظهارنامه کمک گرفته شود.

اظهارنامه به ما کمک می‌کند تا تصمیم خود در مورد فسخ قرارداد را به‌صورت کاملاً حقوقی به طرف مقابل بیان کنیم. البته، این اجباری وجود ندارد که فقط از اظهارنامه استفاده شود. به‌عنوان مثال، می‌توان با به‌کارگیری نامه‌های الکترونیکی نیز تصمیم خود مبنی بر فسخ را به اطلاع دیگران رساند.

در گام بعد، نوبت به طرف مقابل می‌رسد که نظر خود را در مورد فسخ بیان کند. در اکثر موارد، طرف مربوطه به این امر راضی نیست و خواسته‌های شما را به اجرا درنمی‌آورد. طبیعتاً در این حالت لازم است نسبت به تأیید فسخ از سوی دادگاه اقدام کنیم، شرایط فسخ قرارداد که خود شامل چندین مرحلۀ مختلف است.

رسیدگی به چنین پرونده‌هایی در دادگاه‌های رسمی و بر اساس اسناد و مدارکی که از سوی طرفین ارائه می‌شود، ادامه می‌یابد. در پایان، رأی دادگاه در مورد فسخ مبین می‌شود. به‌طور معمول توصیه می‌شود که از ابتدا تا انتهای این روند از مشاوران مجرب یاری گرفته شود.

روش‌های مختلف فسخ

چنانچه شرایط کلی فسخ قرارداد مورد بررسی قرار بگیرند و مشکلی در رابطه با آن‌ها مشاهده نشود، باید از طریق روش‌های گوناگون این امر را انجام داد. این موضوع نیز با بررسی خیارات قانونی امکان‌پذیر است که خود به دسته‌های مختلفی همچون خیار مجلس، خیار حیوان، خیار شرط، خیار تأخیر ثمن و… تقسیم‌بندی می‌شود.

فسخ بر اساس خیار مجلس

بر اساس این خیار، تا زمانی که مجلس عقد قرارداد به پایان نرسیده باشد می‌توان نسبت به فسخ آن اقدام کرد. به همین دلیل است که چنین نامی را برای آن برگزیده‌اند. خیار مجلس شامل گزینه‌های دیگری همچون حق پشیمانی نیز می‌شود که توضیح آن از این مطلب خارج است.

فسخ بر اساس خیار تأخیر ثمن

ثمن همان مبلغی است که در طی یک معامله از یک طرف به طرف دیگر ارائه می‌شود. چنانچه سه روز از زمان قرارداد بگذارد، اما فروشنده مبلغ مدنظر خود را دریافت نکند و طرف مقابل نیز نسبت به پرداخت ثمن به‌صورت کامل اقدام نکند، می‌توان قرارداد مربوطه را به‌طور کامل فسخ کرد. این یک امر مهم در رابطه با  شرایط فسخ قرارداد است.

فسخ بر اساس خیار غبن

این خیار زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که یکی از طرفین متوجه غیرواقعی بودن قیمت ارائه شده باشد. در این حالت، طرف خریدار دچار زیان مالی می‌شود. در این حالت، حق فسخ قابل بررسی خواهد بود. البته تفاوت قیمت باید به‌صورت آشکار باشد به‌گونه‌ای حتی در عرف نیز به آن اشاره شود.

فسخ بر اساس خیار عیب

چنانچه مشخص شود که جنس مورد معامله دچار نقص یا عیب خاصی بوده است و در زمان عقد قرارداد به آن پرداخته نشده باشد، حق فسخ وجود دارد. در این حالت می‌توان مبلغ مشخصی را به‌عنوان مابه‌التفاوت تعیین کرد تا قرارداد ادامه پیدا کند و فسخ کردن آن ضروری نباشد.

سایر موارد

افزون بر گزینه‌های گفته‌شده، خیارهای دیگری همچون خیار تدلیس (فریب خوردن یک طرف از طرف مقابل)، خیار تخلف شرط، خیار رویت و تخلف وصف (انجام قرارداد فقط با توجه به وصف ارائه‌شده از سوی دیگران) و… نیز در این زمینه وجود دارند. امکان به‌کارگیری چند خیار به‌صورت هم‌زمان نیز وجود دارد.

لزوم مشاوره با کارشناسان حرفه‌ای

به‌منظور شناخت کلیۀ شرایط فسخ قرارداد و همچنین طی کردن مراحل حقوقی این موضوع لازم است با کارشناسانی که در این زمینه ماهر هستند مشورت کنید. تنها این افراد می‌توانند به شما کمک کنند تا از بین راهکارهای گوناگون، بهترین انتخاب‌ها را در مورد فسخ قرارداد مدنظر خود برگزینید.

سخن پایانی

فسخ یکی از راهکارهای مهم قانونی به‌منظور اتمام قراردادهای گوناگون است که باید جدی گرفته شود. این موضوع دارای شرایط مختص به خود است و حتی به انواع مختلفی نیز تقسیم‌بندی می‌شود. فسخ کردن قراردادها باید براساس مستندات حقوقی و با اطلاع‌رسانی به‌طرف مقابل انجام بگیرد.

توجه به مهم‌ترین شرایط فسخ قرارداد از جمله مواردی است که باید حتماً در این زمینه مدنظر قرار بگیرد. در‌واقع تا زمانی که تمام این شروط به اثبات نرسند نمی‌توان مراحل اصلی فسخ را به پایان رساند. درصورتی‌که نیازمند کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، پیشنهاد می‌کنیم با کارشناسان ما تماس بگیرید.