37 – انواع روش های پرداخت در قراردادهای EPC

در حالت کلی می دانیم پرداخت حق الزحمه پیمانکاری در قراردادهای به یکی از سه روش زیر انجام می شود:

1. روش فهرست بهایی: این روش به دو صورت قابل استفاده است یکی واحد حجم عملیات یا همان روش متداول مورد استفاده در فهارس بهای سازمان برنامه و بودجه و دیگری، واحد حجم منابع مصرفی می باشد. در قسمت اول ، مشخص می گردد هر آیتم کاری بر اساس واحدش چه قیمتی دارد بنابراین پیمانکار با آنالیز میزان نیروی انسانی، مصالح، ماشین آلات و حمل به این نتیجه میرسد که مثلا یک متر مربع دیوار آجری با ضخامت 15 سانتی متری دارای چه قیمتی است. ولی در قسمت دوم فارغ از میزان استفاده از منابع ، تنها قیمت منابع بین دو طرف توافق می گردد. مثلا بیل مکانیکی از قرار ساعتی و یا استاد کار بنایی از قرار نفر روز و …
2. متر مربع زیربنا(قراردادهای سرجمع): در این نوع پرداخت، پیمانکار متعهد می شود که یک پروژه را در یک محدوده زمانی و مالی مشخص به اتمام رساند یعنی سرجمع هزینه ها بایستی یک عدد ثابت باشد حتی اگر مقادیر و احجام عملیات تفاوت کند البته این موضوع یک استثنا دارد و آن حالتی است که از طرف مشاور و یا کارفرما تغییرات فنی ایجاد شود. حال برای پرداخت های حین انجام تعهدات ، دو طرف به یک جدول شکست مالی توافق می کنند در این جدول برای هر فعالیت یک درصدی مشخص شده است و با انجام آن فعالیت آن درصد به پیمانکار پرداخت می گردد. در نحوه محاسبه اجزای این جدول، گامهای زیر پیاده سازی می شود:
   1. بر اساس نقشه های موجود، لیست فعالیت های لازم مشخص می گردد.
   2. حجم عملیاتی هر کدام از این فعالیت ها بر اساس متره نقشه های طراحی شده، تعیین می گردد.
   3. قیمت واحد هر فعالیت بر اساس ردیف متناظر فهارس بهای پایه سال مورد نظر استخراج می گردد.
   4. قیمت هر فعالیت با ضرب ردیف های 2 و 3 حاصل شده و قیمت مبنای پروژه یا همان برآورد مهندس مشاور در زمان برگزاری مناقصه از جمع کل این آیتم ها حاصل می شود.
   5. حال با تقسیم هر آیتم بر قیمت مبنای پروژه، ضریب شکست مالی آن آیتم بدست می آید.
   6. در زمان عقد قرارداد، با توجه به قیمت پیشنهادی برنده مناقصه ، قیمت قراردادی تعیین می شود و هر زمان پیمانکار آن آیتم را انجام داد با ضرب ضریب مندرج در جدول شکست مالی در مبلغ پیمان، به مبلغ استحقاقی پیمانکار بابت انجام آن فعالیت می رسیم.

3. پیمان مدیریت: در این روش پرداخت بر اساس درصدی از هزینه انجام شده پیمانکار، صورت می گیرد. به طور مثال برای یک ردیف میزان هزینه های واقعی اعلام می گردد و درصدی از این هزینه ها به پیمانکار طبق توافق تعلق می گیرد که به آن حق الزحمه مدیر پیمان می گویند.

اما در قراردادهای EPC و منطبق بر نشریه 5490 پرداخت های موقت به پیمانکار به یکی از دو روش زیر انجام می پذیرد:

• جدول تفکیک مبلغ پیمان برای بخشهای مختلف کار که در پیوست شماره 1 این نوع قراردادها، ذکر شده است. این جدول در اصطلاح مدیریتی با عنوان CBS معروف می باشد.

Cost Breakdown Structure در واقع اعلام می دارد درصد تخصیص داده شده مالی نسبت به مبلغ پیمان برای هر ردیف کاری چه میزان است.

توجه داشته باشیم که در ابتدای هر پروژه بایستی جدول تفکیک کار تنظیم گردد که به آن WBS یا Work Breakdown Structure گفته می شود یعنی برای انجام یک پروژه به چه مجموعه فعالیت هایی نیاز می باشد بعد از حصول WBS بایستی برای هر فعالیت هزینه و زمانی تخصیص داده شود که منتج به برنامه زمان بندی پروژه و جدول شکست مالی(CBS) پروژه می شود.

سوال اساسی که در اینجا مطرح می شود نحوه محاسبه درصد هر فعالیت خواهد بود زیرا همانطور که گفتیم این درصد از برآورد حجم ریالی هر فعالیت نسبت به مبلغ کل پیمان استحصال می شود.

ولی وقتی نقشه ها در قرارداد EPC مشخص نیست چگونه می توان این حجم را به دست آورد.

اصولا این عملیات توسط مهندس مشاور با سابقه صورت می گیردیعنی مهندس مشاوری که از این نوع پروژه ها به تکرار و چندین بار مدیریت کرده است بنابراین به طور نرم می داند که هر قسمت چه درصد مالی را به خود اختصاص می دهد.

• • فهرست مقادیر و بهای درج شده در پیوست 2 و میزان کار واقعی انجام شده که قاعدتا مشابه ساختار فهرست بهایی می باشد.

البته این موضوع در حالتی می تواند منطقی باشد که نقشه های قسمت هایی از کار کاملا مشخص و تدقیق شده باشد.

یادمان باشد در مقدمه فهارس بها و در بخشنامه ها، به تکرار اعلام شده که استفاده از فهارس بهای سازمان برنامه و بودجه در قراردادهای EPC ممنوع است.