56 – تشریح ضرایب مورد استفاده در قراردادهای مبتنی بر فهارس بهای سازمان برنامه و بودجه

یکی از سؤالات متداول در ساختار پیمانکاری قراردادهای احداث انواع ضریب های مورد استفاده در ارائه پیشنهاد قیمت و تنظیم صورت وضعیت است .

در این پست ویدئویی نگاه اجمالی به تعریف این ضرایب و نحوه محاسبه آنها خواهیم انداخت. 

در ابتدا با دو ضریب اصلی که در زمان ارائه پیشنهاد قیمت بایستی مورد توجه پیمانکار قرار گیرد، آشنا می شویم.

می دانیم که در مناقصه، مهندس مشاور یا کارفرما موظف است یک برآورد قیمتی از انجام کارها بر اساس فهارس بهای پایه را ارائه نماید.

حال پیمانکار با بررسی همه جانبه شرایط پروژه و زمان انجام تعهداتش برآورد پیشنهادی خود را در اسناد مناقصه ارائه می دهد.

از حاصل تقسیم برآورد پیشنهادی پیمانکار و برآورد ارائه شده مهندس مشاور، ضریبی به نام ضریب پیشنهادی کل شگل می گیرد.

معمولاً در کنار ماده ای از موافقت نامه که مبلغ قرارداد در آن نوشته می شود، این ضریب نیز درج می گردد.

پس بطور کلی یادمان باشد که مبلغ قرارداد همان مبلغ پیشنهادی پیمانکار است که باعث شده او در مناقصه به عنوان برنده اعلام گردد.

در کنار ضریب پیشنهادی کل، ضریب بسیار مهم دیگری قرار دارد که آن را ضریب پیشنهادی جزء یا فصلی می نامیم.

می دانیم هر فهرست بهاء از فصول مختلفی تشکیل شده است.

فصل هایی که عملیات اجرایی را بسته به نوع فعالیت و مصالح و ماشین آلات مورد استفاده تفکیک می کند.

ضریب پیشنهادی جزء، از حاصل تقسیم مبلغ پیشنهادی پیمانکار در آن فصل بر مبلغ برآوردی مشاور در همان فصل حاصل می شود.

یکی از نکات مهمی که پیمانکار در زمان ارائه قیمت بایستی به خاطر داشته باشد، آن است که او نمی تواند ضرایب پیشنهادی جزئی بسیار متفاوت از ضریب پیشنهادی کل ارائه کند.

زیرا که در قراردادهای دولتی، اگر ضریب پیشنهادی جزء در یک فصل از 25% ضریب پیشنهادی کل بیشتر باشد، تنها ملاک محاسبه در 25% حجم عملیات آن فصل خواهد بود و مابقی حجم عملیات، براساس ضریب پیشنهادی کل محاسبه می شود.

در ادامه می خواهیم ببینیم این ضریب پیشنهادی جزء کجاها به کار ما خواهد آمد.

اول، تنظیم صورت وضعیت ها که میزان هزینه عملیات اجرایی منطبق بر فهرست بهای پایه در ضریب پیشنهادی جزء اعمال شده و مورد محاسبه و پرداخت قرار می گیرد.

دوم، برای کارهای جدید که اگر برای آن قیمت جدید فصلی در فهرست بهای منظیم به پیمان وجود داشته باشد که ضریب پیشنهادی جزء همان فصل ملاک محاسبه قرار می گیرد.

ولی اگر در برآورد اولیه چنین فصلی وجود نداشته باشد، ضریب پیشنهادی کل را باید اعمال کرد.

سوم، تجهیز و برچیدن کارگاه.چ است که خود براساس پیشنهاد پیمانکار در زمان مناقصه، دارای ضریب پیشنهادی جزء مشخصی است و از حاصل تقسیم پیشنهاد پیمانکار به برآورد مشاور حاصل می شود.

و چهارم، تجهیز و برچیدن کارگاه برای کارهای جدید است که باز در این حالت ضریب پیشنهادی جزء قابل اعمال می باشد.

 حال که با ضرایب پیشنهادی کل و جزء آشنا شدیم، به بررسی ضرایب قراردادی که در انواع پروژه های استفاده می شود، می پردازیم.

این ضرایب را به 8 گروه تقسیم می کنیم. شامل:

1. ضریب منطقه
2. ضریب طبقه
3. ضریب ارتفاع
4. ضریب صعوبت اجرا
5. ضریب سختی کار
6. ضریب سهولت اجرا
7. ضریب تجهیز کارگاه
8. ضریب بالاسری می باشد.

به غیر از ضریب بالاسری و ضریب تجهیز کارگاه که در دو پست ویدئویی دیگر بطور کامل به آنها می پردازیم، شش ضریب دیگر را در ادامه توضیح خواهیم داد.

ابتدا ضریب منطقه ای؛ باید بدانیم قیمت آیتم های موجود در فهرست بهاء بر اساس مرکز کشور یعنی تهران مورد محاسبه قرار می گیرد.

بنابراین برای پروژه ای که در شهری غیر از تهران است، باید ضریبی تحت عنوان ضریب منطقه ای اعمال شود.

سازمان برنامه و بودجه برای هر شهرستان و بخش 6 ضریب منطقه ای در رسته ابنیه، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، راه و راه آهن و باند فرودگاه و راهداری، خطوط انتقال آب، آبیاری و زهکشی و سدسازی و آبخیزداری ارائه نموده است که این ضرایب به فهرست بهای پایه سازمان برنامه و بودجه در زمان برآورد قیمت توسط مشاور اعمال می گردد.

به ضریب دوم یا ضریب طبقه می رسیم.

این ضریب در فهارس بهای ابنیه و تأسیسات برق و مکانیک اعمال می شود.

زیرا که قیمتهای در نظر گرفته شده در فهارس بهاء، برای کار در طبقه مبنا است.

منظور از طبقه مبنا، همان طبقه همکف یا زیر همکف است.

و دلیل وارد شدن این ضریب، هزینه هایی است که پیمانکار متحمل می شود تا مصالح و تجهیزات و نیروی انسانی خود را به آن طبقه حمل نماید.

ولی برای سهولت کار، یک ضریب میانگین در نظر گرفته شده که به کلیه عملیات تعلق خواهد گرفت.

این ضریب بر اساس فرمولی که در تصویر مشاهده می کنید، آورده شده است.

پارامترهای F نشان دهده سطح زیربنای هر طبقه بالای طبقه همکف است و پارامتر B نشان دهنده سطح زیربنای هر طبقه پایین تر از طبقه زیر همکف می باشد.

و در نهایت پارامترS  نشان دهنده کل Fها و Bها به اضافه سطح زیربنای طبقات همکف و زیر همکف خواهد بود.

در قسمت سوم، به سراغ ضریب ارتفاع می رویم، در منطق عملیات اجرایی، اگر یک فعالیت در ارتفاعی بیش از 5/3 متر صورت بگیرد، پیمانکار بایستی تمهیداتی از جمله داربست بندی و افت مصالح و سختی کار که منجر به افزایش دستمزد نیروی انسانی می شود، لحاظ نماید.

این فلسفه منجر به پیدایش ضریبی به نام ضریب ارتفاع شده است. با هم سه نکته مهم در مورد این ضریب را مرور کنیم.

اول اینکه این ضریب از فرست بهای منتشره سازمان برنامه و بودجه بعد از سال 1388 حذف گردید.

خب سؤال این است که پس پیمانکار چگونه می تواند این ضریب را مطالبه نماید؟

که به این موضوع در نکته دو و سه اشاره می کنیم.

نکته دو، ضریب ارتفاع در بعضی فصول در قیمت ردیف های ملاحظه شده است.

مثلا در فصل 5 و 6 فهرست بهای ابنیه، در قیمت قالب بندی با ارتفاع بیش از 5/3 متر لحاظ گردیده.

در واقع برآورد کننده یا مترور با استفاده از این آیتم ها بصورت غیر مستقیم از ضریب ارتفاع بهره برده است.

نکته سوم، عدم توجه سازمان برنامه و بودجه در محل هایی که ضریب ارتفاع برای آن در نظر گرفته نشده است.

در این حالت، پیمانکار بایستی در ردیف داربست بندی در قسمت تجهیز کارگاه این موارد را در نظر گیرد.

بطور مثال، این موضوع خود را در اجرای نماهای ساختمانی نشان می دهد.

در قسمت آخر این پست ویدئویی، به سه ضریبی می پردازیم که تنها در یک فهرست بهای خاص مورد استفاده قرار گرفته اند،

اول ضریب صعوبت اجرا، در کارهای بهسازی راه برای جبران هزینه های مناسب و ایمنی ترافیک به ردیف های فهرست بهای راه، باند فرودگاه و زیرسازی راه آهن تعلق می گیرد.

یعنی در محل هایی که ترافیک و تردد رفت و آمد وجود دارد، پیمانکار بایستی یکسری هزینه انجام دهد تا بوسیله آن بتواند عملیات اجرایی خود را صورت دهد.

این هزینه ها در قالب ضریب صعوبت اجرا به پیمانکار پرداخت می شود.

دومین ضریب، ضریب سختی کار است.

عنوانی که در فهرست بهای خطوط انتقال آب وجود دارد.

زیرا که کلیه عملیات این خطوط برای مسیرهایی با شیب تا 7% می باشد.

و با افزایش شیب، هزینه های مازاد عملیات اجرایی قابل مطالبه توسط پیمانکار خواهد بود.

و سومسن ضریب، ضریب سهولت اجراست.

که برای فهارس بهای آب و فاضلاب مورد استفاده می باشد.

در حالتیکه پیمانکار عملیات اجرایی خود را خارج از منطقه شهری و مسکونی انجام دهد، هزینه های او در ضریبی بین 85/0 تا 1 ضرب شده و تقلیل می یابد.